Zambia Menstruele gezondheid
Onze wereld barst van uitdagingen en noden. Vaak is het overduidelijk waar hulp hard nodig is. Als bijvoorbeeld een schoolgebouw op instorten staat weten we dat hulp moet komen. Maar soms zwijgen we noden ook dood. In dit artikel vertel ik over een nood waar het niet alleen aan de muren van een schoolgebouw brokkelt maar vooral aan het denken van de samenleving. Ik vertel over een project dat niet alleen de faciliteiten van een school maar het denken van een hele generatie vernieuwd.
Geen toegang tot een toilet
In de ontwikkelingshulp hebben we een leuke afkorting voor alle projecten die te maken hebben met water, sanitaire voorzieningen en hygiëne: namelijk WASH (WAter, Sanitaire voorzieningen en Hygiëne). Zambia hoort tot de meest problematische landen van Afrika als het over WASH gaat. Eén op de tien mensen in Zambia heeft geen toegang tot een toilet. Scholen hebben vaak te weinig of geen toiletten. Op basisschool Kabanana hebben ze per 400 kinderen gemiddeld 1 toilet. Men hoeft niet veel fantasie te hebben om te bedenken dat niet alle kinderen hun boodschap netjes op de WC doen. Dit lijdt tot ziekteverspreiding en het wegblijven van school.
Oude lappen en schaamte
Zeker geen prettige situatie voor de kinderen en in het bijzonder de tiener meisjes. Veel meisjes die ongesteld zijn komen tijdens hun menstruatieperiode niet naar school. Zij vangen hun menstruatie op met oude lappen die ze dan met de hand uitwassen. De meisjes schamen zich om de lappen te vervangen op school. Er is veel schaamte en weinig aandacht voor menstruatie. De vraag is dus: ontbreekt alleen maar het geld om geschikte toiletgebouwen en douches te bouwen, of ziet het dorp dat niet echt als noodzakelijk? Om dat beter te begrijpen praat ik met Stella, onze projectmanager.
Over menstruatie praat je niet
Stella groeide op in Ghana, een land dat in veel opzichten op Zambia lijkt. Onlangs was ze in Zambia op projectbezoek en kwamen de herinneringen van haar eigen jeugd opnieuw tot leven. Haar grootmoeder, die voor haar zorgde, heeft haar nooit iets verteld over menstruatie. Zij had er van gehoord, maar wist niet precies wat het was – totdat het haar zelf overkwam. Terugdenkend aan die tijd zegt ze: ‘Klopt, toen ben ik ook een paar dagen niet naar school geweest, omdat ik de nodige bescherming miste".
Stella legt me uit dat door schaamte veel vrouwen over het onderwerp zwijgen. Ik snap dit niet meteen. Ik stel me voor hoe je als jong meisje begint te bloeden en niet weet wat je overkomt. Zoiets wil je toch later niet voor je eigen dochter? Stella legt me uit dat menstruatie in veel gemeenschappen een last is. Soms zelfs een taboe. Als voorbeeld vertelt ze mij een verhaal over een jonge man die ze een paar maanden geleden in Zambia leerde kennen. Hij vertelde haar dat hij nooit voedsel van zijn toekomstige vrouw wilde aannemen wanneer zij ongesteld was. Logisch: want menstruatie is vies, ongestelde vrouwen zijn vies, het eten wordt daar dan ook vies van. Zo was zijn redenatie. Stella vroeg aan hem: “Eet je wel het eten dat je moeder kookt?” De jonge man zette grote ogen op toen hij bewust werd dat ook zijn eigen moeder ongesteld zou kunnen zijn. Stella vervolgde en zei dat niet alleen zijn moeder maar ook de vrouwen die het eten op de markt verkochten ongesteld worden. En toch was het eten altijd lekker geweest. De jonge man keek haar verbijsterd aan. Deze informatie was voor hem totaal nieuw.
Wc’s, watertanks en trainingen
ADRA ondersteunt 5 basisscholen in de provincie Lusaka in Zambia. In totaal bouwt ADRA daar 40 nieuwe wc’s. Voor elke school een aantal douches en watertanks. De meisjes krijgen herbruikbare maandverbanden. Zo kunnen de kinderen op een hygiënische manier naar de wc, ook als ze ongesteld zijn. Met alles wat ik met u heb gedeeld moge duidelijk zijn: niet alleen het geld ontbreekt om geschikte faciliteiten te creëren. Door grote schaamte is menstruatie nooit een gespreksonderwerp geweest. Daarom ontvangen alle 12.500 kinderen en jongeren op de scholen trainingen. De meisjes, maar ook de jongens. Jonge vrouwen en mannen leggen de kinderen uit wat menstruatie is en hoe je ermee om gaat.
Echte vernieuwing
Hoe belangrijk nieuwe en schone sanitaire voorzieningen ook zijn; de grootste vernieuwing is, vind ik, de vernieuwing van de denkwijze van deze basisscholieren, de meisjes maar ook de jongens. ADRA voedt een nieuwe generatie op die op een andere manier naar menstruatie kijkt. Deze generatie begrijpt dat ongesteld zijn iets is wat bij het leven hoort. Als zij jonge vrouwen en mannen zijn en een nieuwe basisschool bouwen denken zij eraan dat er genoeg wc’s en douches moeten zijn voor alle kinderen, ook voor de meisjes. Zo is het voor hun kinderen niet meer nodig om voor douches en gratis maandverbanden te strijden. Meisjes kunnen dan gewoon naar school. Of ze nou ongesteld zijn of niet. Dat is een vernieuwing die al te lang op zich heeft laten wachten.
